Ei kvinne si lesning av ei bok av ei kvinne

Eg har nett lese ut ”To the Lighthouse” av Virginia Woolf, og eg føler meg forfriska. Kan hende er det ikkje berre boka si forteneste, det er mogleg at det er det ein synergieffekt av lektyren og kveldens løpetur på stranda.

”To the Lighthouse” rommar så vedunderlege setningar, så smertefulle tankar om det forgjengelege, og så mange skiftande og gjenkjennelege kjensler at eg må smila, eller nesten gråta. Eit døme er ei scene der ein av karakterane ser utover havet. Måten ho fyller bølgjene med meining henta frå sitt eige indre, får meg til å tru at eg har funne nokre av dei orda eg sjølv har mangla i møte med stranda mi. Woolf slepp oss inn i hovudet til eit titals karakterar, og dei vert vevde saman til ein mangefassettert einskap.

Det var to grunnar til at eg fekk denne boka mellom hendene (transportert heilt frå Universitetet i Tromsø via vårt nasjonale biblioteksnettverk). Den eine grunnen var at eg heldt på å skriva ein tekst som skulle innehalda eit fyrtårn (som etter mi meining kan vera langt meir enn eit fallossymbol. dette er også oppfatninga til ho som har skrive introduksjonen til Woolfs roman.). Den andre grunnen var at eg innsåg kor stor del av bøkene eg les som er skrivne av menn. Ikkje at eg har noko imot bøker av mannlege forfattarar, men eg følte meg innesperra i ei litterær gate der einsame menn vandrar opp og ned, tenkjar store, samfunnskritiske tankar, slår hovuda sine i veggen i frustrasjon og ikkje evnar å nå verken inn eller ut til menneska som visstnok eksisterer i nærleiken av dei.

Grunnen til at eg les fleire bøker av forfattarar enn av forfattarinner kunne vel neppe vera at kvinner ikkje veit å bruka pennen på ein interessant nok måte. Rett nok påpeiker Virginia Woolf i sitt essay ”A Room of One’s Own”, at kvinner hadde svært lite rom for skriving før hennar tid. Ikkje fekk dei utdanning, ikkje hadde dei ein stad å trekka seg attende til, eller tid til å gjera det. Kvinnelege forfattarar har difor ein fattigare tradisjon i ryggen. Men no har me kvinner vel så stort rom, vel så mykje tid og kunnskap som menn, så det skulle då vera fullt mogleg å skapa stor litteratur. Me kan jo alltids la oss inspirera av det menn har skrive. Begge kjønn har det til felles at dei er menneske, eit ganske betydeleg felles multiplum.

Nyleg las eg også ”Mörkret som ger glädjen djup” av Märta Tikkanen. Tematikken er ei mor sitt forhold til sin sinnsjuke son. Dette er ei intens bok om å vera nær nokon som ikkje er tilstades sjølv, og om å halda fram med å vera nær så den sjuke kan ha eitt fast haldepunkt i sitt samanraste tilvære.

Kva om eg påstod at eg opplev bøker skrivne av kvinner som meir relasjonsfokuserte, medan menn til tider kan sjå ut til å trivast betre med lausrivne karakterar? Spørsmålet har surra rundt i hovudet mitt ei stund, som ei interssant, men dog utrydningstruga, fluge. Empirien som støtter påstanden er noget tynn. Eit døme som motseier påstanden min, er Thomas Espedals ”Imot kunsten”. Her tek Espedal på seg rolla som mor, og resultatet vert ein roman der hovudkarakteren sitt liv er nært knytt til både avdøde og nolevande slektningar.

Vel, for å ta turen attende til utgangspunktet for at denne teksten i det heile vert skriven: Dei to karakterane i ”To the Lighthouse” som ein får dei mest djuptgåande psykologiske portretta av, er mrs. Ramsay og Lily Briscoe. Fyrstnemde er ei vakker og omsorgsfull mor med åtte barn. Ho har ein glød som får tilværet til å henga saman for dei ho passar på, og ho gjev mannen sin den sympatien han treng for at han skal kunna føla seg viktig. Det ser ut til at alt Mrs. Ramsay treng, er at nokon treng ho. Ho ønskjer at alle skal oppleva same lykka som ho, difor leiker ho stadig Kirsten Giftekniv.

Lily er singel og nøgd med det. Mrs. Ramsay sine forsøk på å få ho gift lukkast ikkje, og Lily gler seg over at eit av para som Mrs. Ramsay har smidd saman, ikkje lever lukkeleg saman. Ekteskap er då ikkje den einaste levemåten som kan fungera for ei kvinne, noko mrs. Ramsay ikkje ser ut til å forstå. Lily har eit nært venskap med ein eldre mann, utan at det inneber nokon romantikk i det heile. Ho malar bilete av landskapet kring sommarhuset der handlinga går føre seg. Ein ung mann som også ferierer med familien Ramsay, heng stadig over ho og fortel ho at kvinner ikkje kan mala. Lily ser heller ikkje ut til å ha så stor tru på maleria sine, og det er lett for ho å innsjå at bileta hennar kjem til å bli hengande på loftet og til slutt bli øydelagde. Likevel held ho fram, for det er ikkje omverda sin skryt ho søker, heller ikkje ein kunst som varer evig. Det er eitt eller anna ho er nøydd til å uttrykka, og dette er ho villig til å bruka lang tid på å søka etter. Boka sluttar med Lily sin forteljarstemme: ” Yes, she thought, laying down her brush in extreme fatigue, I have had my vision.”

Sjølv om desse to kvinnene er svært ulike, kan eg kjenna meg att i dei begge, noko som gjer dette til ei svært rik lesaroppleving for meg. Kan ein mann lika ”To the lighthouse”? Kan han oppleva den same intensiteten som eg har gjort, på tross av at det er kvinners erfaring ein får lesa mest av? Eg håper at svaret er ja, for eg kan jo sjølv også lika bøker med menn som hovudkarakterar. Gamle, einsame menn er kanskje dei menneska som lev eit liv som er mest ulikt mitt eige, likevel kan eg lesa bøker om dei med stor innleving. Dette er jo også ein av grunnane til at eg vel å bruka såpass mykje av tida mi på litteratur, då det visar meg kor mange ulike måtar me menneske erfarar verda vår på. Men om ein ser bort frå krimdronningane sine masseproduserte bøker, les menn litteratur skriven av kvinner i like stor grad som kvinner les bøker som er skrivne av menn? Når eg sit bak skranka på biblioteket, lurer eg på om det faktisk kan vera tilfelle. Kva er i så tilfelle med bøker skrivne av kvinner som gjer dei uinteressante for menn?

Kommentarer

Hedda sa…
hm, interessant(e) spørsmål. la oss si at 'kvinnelitteratur' er mer introspektiv/relasjonell av karakter; kanskje mangelen på en *ytre* utvikling (begivenheter, plot-progression, handling, oppnåelse, 'fullbyrdelse') hos rollefigurene føles utilfredsstillende? kanskje litteratur som lar fokuset ligge på det ytre oppleves som mer "show, don't tell" i forhold til det temaet som behandles...

eller: introspektiv litteratur krever at man identifiserer seg med rollefiguren - den beskrevne kvinnelige erfaringen er for snever/definert som underlegen/ underordnet/uønsket?
Fru K sa…
hm... eg las nett "the humbling" av Philip Roth, og vil no seia at dette er litteratur menn kan lika som er svært introspektiv.

mangelen på ei "ytre" utvikling kan nok vera eitt kriterie for kva ein ikkje liker å lesa, og kan hende er det fleire menn som liker at ting blir gjort og at ting skjer. men går dette som eit skilje mellom kjønna? kan hende perferanseskiljet går mellom folk som er vane med å lesa mykje og variert litteratur, og dei som ser på lesning som rein underhaldning? dei sistnemnde vil nok setta pris på at noko "skjer".

eg er nok meir med på det siste punktet, at hinderet er identifikasjon med kvinnelege rollekarakterar.

eg skulle likt å høyrt kva ein mann seier om saka. eller rett og slett høyra om ein mann synest at dette er relevante spørsmål i det heile.
Heidi sa…
Ein gong for lenge sidan gjekk eg gjennom biblipteksposane til meg og Leif. Han hadde bare lånt mannlege forfattarar, og eg mest bare kvinnelege. Etter å ha fått spørsmålet, svarte han at han nok las kvinnelege forfattarar relativt sjeldan. Eg trur eg les mest kvinnelege forfattarar,men og mannlege. Kanskje 65/40 om eg skal ta eit råtipp. Spørsmålet blir kanskje:Når ikkje kvinnelege forfattarar fram til menn?
Fru K sa…
Og vidare: Kvifor gjer dei ikkje det? Forslag?
Anonym sa…
Kvinnelig resignasjon vs. mannlig tankefascisme.
Menn er langt mer ekstreme enn kvinner, på godt og vondt.
Kvinner koser seg med å lese, menn leser fordi de må.
Kvinnelige forfattere er befengt med en uutholdelig modalitet, menn er retthaverske inntil det vanvittige.
Kvinner pakker inn påstandene sine i bomullstøy, menn pisker dem til beinpipene synes.
Menn kan skrive visjonært, kvinner kan kommentere.
Thure Erik Lund er en mann.
Lars Saabye Christensen er en kvinne.

Se: en mann skrev dette harde våset.
Fru K sa…
Eg har lyst til å seia meg samd, for eg føler (som det emosjonelle vesen eg er) at du har rett, i alle fall om mannlege forfattarar berre er dei som bur i same gate som Thure Erik Lund. Så langt eg har sett, bur der ingen beinpipepiskande kvinner i denne gata.

Men er det ikkje ei vel lettvint utveg å kalla Christensen ei kvinne?

Eg kler meg i bomullstøyet mitt og prøver å moderera, det har du rett i, for sjølv kjenner eg ein intens motstand i meg mot å skriva rett på sak, for ei kvar framside har si bakside, og kven er eg til å avlysa det eg sjølv ikkje ser? Og kvifor skal eg vera mest mogleg ekstrem om like viktige ting kan seiast på mildare vis? Men no er då eg berre ei av mange kvinner, så utsegna mi har minimal tyngde. Eg skulle ha lese meir for å kunna seia meg meir eller mindre samd.

Men det visjonære, det får du ikkje avgrensa til den mannlege diskursen(du ler vel når du les det ordet, for eg er og blir ein blindernslave). Ei kvinne kan sjå like hardt inn i mørkret, også ho kan skyta ei lysstråle inn i eit svart, altoppslukande hol, men kan hende skyt ho på andre lag av røynda enn det mannen liker å gjera? Her skulle eg sjølvsagd ha vist til eit eksempel, men eg tillet meg å halda meg i våsediskursen du sjølv etablerte.

Men trur du verkeleg eg les for å kosa meg?

Vås meg i senk!
Anonym sa…
Jeg tror ikke du leser fordi du vil kose deg. Jeg aner ikke hvorfor du leser. Gjør du? Jeg vet at du ofte oppgir en heterotelisk innstilling, du leser fordi du vil forstå andre menneskers indre liv eller noe slikt. Kanskje du leser for å få utløp for ditt eget indre kaos? Hva vet jeg.

Grunnen til at jeg la an en våsete slagordstone, utsagn klippet ut i kartong, er at jeg synes spørsmålet ditt er fullstendig irrelevant. Mastergradsproblematikk, helgemagasinsstoff. Jeg trodde det ville skinne i gjennom.

Hvorfor er det vesentlig om en kvinnelig eller mannlig forfatter blir lest av det ene eller det annet kjønn? Og uansett hvilken grunn du oppgir, hvordan skal vi forholde oss til det?
Fru K sa…
Irrelevante spørsmål får kartongsvar. Det er rett og rimeleg. Kan hende agendaen min rett og slett er den at eg drøymer om å skriva for eit helgemagasin og at eg difor konsenterer meg om å produsera bullshit.

Ein setning som eg sletta før eg publiserte den førre kommentaren min, var ein som likna denne: ”Kan hende er det ikkje naudsynt å diskutera kjønnsskilnadar i det heile?” Dei færraste forfattarar let seg fullstendig fanga i dei kategoriane me måtte finna på å setta opp. Kvifor skal ein då diskutera konsekvensane av kategoriseringane? Så tanken på irrelevans har slått meg.

Spørsmålet kunne ha vore relevant dersom eit av kjønna i stor grad avviste ytringane til det andre kjønnet, og dersom dei ytringane som vart avviste hadde mange likskapstrekk. Om det var slik, ville det vore interessant å studera årsakene til avvisningane, med det mål å forbetra kommunikasjonen mellom kvinner og menn. For god kommunikasjon er då viktig? Kan hende kvinner måtte ytra seg annleis for å bli høyrt, eller menn må læra seg å lytta på anna vis. Men sidan eg no har avvist kategoriseringane, følgjer eg ikkje denne tanken vidare.